Zekat Nedir, Zekat Neden Önemlidir

Zekat Nedir

Zekatın sözlük anlamı; artmak çoğalmak arınmak ve bereketlenmek demektir.

Dini anlamda zekat; nisap adı verilen asgari zenginlik ölçüsündeki bir malın belirli bir miktarını, belirli bir zamandan sonra Allah rızası için ihtiyaç sahibi kimselere karşılıksız olarak teslim etmektir, yani vermekdir.

Zekat verebilecek niteliklere sahip olan bir insanın zekat vermesi farzdır. Bu kitap, sünnet İcma ile sabittir. Bundan dolayı zekatı inkar etmek küfürdür. Farz olduğu halde onu yerine getirmemek diğer farzları işlememek gibi günah ve haramdır.

Zekat Kuranı Kerim’de 82 yerde namaz ile birlikte zikredilmiştir.

Allah-U Zülcelal bazı ayet-i kerimelerde şöyle buyurmuştur. ‘’Namazı kılın zekatı verin’’ (Bakara:110), ‘’Müminlerin mallarından zekat al ki onları temizleyip mallarını çoğaltasın.’’ (Tevbe:103), ‘’Hasat günü ürünün hakkını ödeyin.’’ (En’am:141)

Bu ayeti kerimeler zekâtın delillerden birkaç tanesidir. Sünnetten delil ise hazreti peygamber aleyhisselatu vesselam hadisi şerif de ‘’İslam beş temel üzerine kurulmuştur bunlardan biride zekâttır.’’ (Buhari, Müslim)

Zekat vermemenin hem dünyada hem de ahirette azabı vardır. Ahirette azabı yakıcı şiddetli bir azaptır nitekim, Allahu Zülcelal ayeti kerimede şöyle buyurmuştur ‘’Altın ve gümüşleri biriktirip Allah yolunda harcamayanları, büyük bir azabın beklediğini müjdele. Kıyamet günü altın ve gümüşleri ateşte kızartılarak bunlarla sağları solları yanları ve sırtları dağlanır. İşte bunlar biriktirdiğiniz dir. Biriktirdiğinizin tadına bakın.’’ ( Tevbe Suresi 45)

Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi vessellem bir hadisi Şerif’te şöyle buyurmuştur; ‘’Allah’ın kendisine vermiş olduğu malın zekatını vermeyen kimsenin malı, kıyamet gününde iki gözünde iki siyah nokta bulunan, dehşetli ve zehirli bir yılan şekline sokulur ve bu yılan, o gün mal sahibinin boynuna sarılır, sonra ağzı ile mal sahibinin çenesinin iki tarafından yakalar ve ‘’ben senin dünyada çok sevdiğin malınım, ben senin hazinenim!!.’’der. (Buhari, İbn Mace)

Zekatın Farz Olmasının Şartları

1. Hür olmak; ttifakla zekat kölelere farz değildir.
2. Müslüman olmak; Kafirin zekat vermesi gerekmediği icma ile sabittir. Çünkü zekat temizleyici bir ibadettir. Oysa kafir kişi temizlenmeye Ehil değildir
3. Ergen ve akıllı olmak: Hanefi mezhebine göre çocuk ve deli gibi mükellef olmayan kimselerin malları zekata tabi değildir Çünkü bu iki grup insan namaz ve oruçla olduğu gibi ibadetleri yerine getirmekle sorumlu değillerdir, ancak arazilerinden çıkan Mahsul öşre tabidir.

Şafii mezhebine göre ise çocuk ve deli, diğer mükellefler gibi zekat vermekle mükelleftir. Bunlar adına velileri zekâtlarını öderler.

4. Malın zekata tabi mallardan olması; Hanefi ve Şafii mezhebine göre zekat alınan mallar şunlardır; altın ve gümüş paralarla, altın ve  gümüş’ün külçeleri ve bunların yerini alan paralar, madenler, defineler, Ticari mallar, zirai ürünler evcil otlak hayvanlardır.

Zekata tabi olan malın artan bir mal olması şarttır Çünkü zekatın manası nema olup ancak çoğalan maldan elde edilir.

5. Malın nisap miktarı yahut kıymetine ulaşması; Nisap; zekatın farz olabilmesi için, zaruri ve asli ihtiyaçların dışında sahip olunan malın en az sınırıdır.
6. Mala tam olarak sahip olmak; Hanefi mezhebine göre; zekata tabi olan malın insanın tasarrufunda bulunması gerekir. İnsanın tasarrufunda bulunmayan maldan zekat vermek gerekmez. Mesela kaybolan mallar, denize düşen mallar ve kaybolan hayvanlardan zekat vermek gerekmez. Ele geçtiklerinde ise nisap miktarına ulaşır ve zekata bağlı mallardan olurlarsa, ele geçtikleri tarihten itibaren, bir yıl son bulunca, zekâtlarını vermek gerekir.

Şafii mezhebine göre; kaybolan beni denize düşen mallar sahibinin elini geri döndükten sonra bu tür malların geçmiş yılları içinde zekat vermek gerekir. Çünkü bu mallar sahibinin mülkiyetinde olan mallardır.

7. Nisap miktarı mal üzerinden kameri bir yıl geçmiş olması; Alimler bu meselede İcma etmişlerdir. Çünkü Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem hadisi Şerif’te şöyle buyurmuştur, ‘’Üzerinden bir yıl geçmedikçe bir maldan zekat vermek gerekmez.’’

Hanefi mezhebine göre, zekat için yılbaşı nisap miktarı mala sahip olunduğu zamandır.

Şafii mezhebine göre, ticaret mallarından zekatın farz olabilmesi için yalnız yıl sonunda nisab miktarı olması yeterlidir. (Fethu’l kadir 1/481 , Durrü’l Muhtar 2/4, el-Mecmu 5/293, el-Mühezzeb 1/140)

Zekatın Geçerli Oluşunun Şartı

1. Niyet etmek ; Alimler,zekat ödemede niyetin şart olfuğu hususunda ittifak etmişlerdir. Çünkü Hz. Peygamber Efendimiz (AS)  ‘’Ameller niyete bağlıdır.’’ buyurmuşlardır. (Buhari, Müslim, Ebu Davud, Tirmizi, Nesai)
2. Zekatı hak eden kimselere vermek; İttifakla, zekatın ödenmesinin sahih olabilmesi için temlik şarttır. Temlik: zekatı müstehak olanlara vermekle olur. Yani zekatı, verilen kişinin mülkiyetine geçirmek, ona ait kılmak gerekir.

Hanefi mezhebine göre, yedi yaşından küçüklere ve delilere zekat verilmez. Ancak bu küçükler ve delilere yetkili olan babası, velisi gibi kimseler alabilir. Şafi mezhebine göre ise zekatı alan kimsenin ergenlik çağına girmesi şarttır.

Zekat kimlere verilmez

Hanefi ve Şafii mezhebine göre kendilerine zekat verilemeyen kimseler şunlardır

1. Müslüman olmayan kimselere zekat verilmez
2. İnsanın bakmakla yükümlü olduğu yakın akrabalara zekat verilmez
3. Karı koca arasında zekat verilmez
4. Zenginlere zekat verilmez

Zekatın Miktarı

Hanefi ve Şafii mezhebine göre altın ve gümüşte farz olan zekat miktarı 1/40 (% 2.5) dır. Örnek; Bir kimse 200 dirhem paraya sahip olunca ve bu paranın üzerinden 1 yıl geçince bundan beş dirhem zekat vermesi gerekir. 20 miskalde ise yarım dinar zekat vermek gerekir.

Zekat vermekle sorumlu olan kimse, altın varlığından altın, gümüş varlığından gümüş verir. Meşhur olan görüşe göre verilen zekat kıymete göre hesap edilerek verilir. Ancak Şafii mezhebine göre bu iki mal varlığı yerine diğerinden zekat vermek caiz değildir. (Seyda Muhammed Konyevi-İslami Hayta İçin-Temel Esaslar)