Osmanlı Döneminde Çini Sanatı

Osmanlı Döneminde Çini Sanatı. Çini Sanatı Anadolu ve Selçuklu Dönemi’nden sonra en parlak dönemini Osmanlı döneminde yaşamıştır. İlk Osmanlı dönemi çinileri renk bakımından oldukça zengindir. 16. Yüzyıl sonlarına kadar İznik, Osmanlı çinilerinin yapımının gelişmesinde büyük katkısı olmuş başlıca yapım merkezi olmuştur. Saraylar, köşkler, camii ve türbelerde kullanılan ana süsleme malzemesi çiniler günümüze kalan en özel ve nadide miraslardan biridir. Osmanlı döneminde lacivert, turkuaz, mavi, siyah, mercan kırmızısı, sarı renkler ve Rumi, kufi yazı, bitkisel ve geometrik şekilli desenler kullanılmıştır. Osmanlı döneminin bu gözde sanatı günümüze kadar önemini ve değerini kaybetmeden devam etmektedir.

Osmanlı döneminde 17. yüzyıla kadar ana merkez olan İznik’ten sonra, 18.yüzyıla kadar da Kütahya İznik’e destek olarak ikinci merkez olmuştur. İznik ve Kütahya çini merkezlerinden sonra Bursa, Edirne İstanbul’da yeni çini merkezleri kurulmuştur. 15. Yüzyılda tek renkli çiniler duvar kaplaması olarak kullanılmış, desenli kenar bordürleri ile duvar yüzeyleri çerçevelenmiştir. Mozaik ve tek renkli çinilerin yanı sıra renkli sır olarak adlandırılan teknik de uygulanmaya başlamıştır. Osmanlı çini sanatında gelişen diğer bir teknik mavi-beyaz çini tekniğidir. Mavi-beyaz çinilerde iki tür desen çalışması yapılmıştır. Birincisinde beyaz zemin üzerine mavi tonları, turkuaz ve lacivert desen, ikincisinde koyu ve açık mavi zemin üzerine beyaz desen şeffaf sır altına işlenmiştir. Osmanlı çini sanatını oluşturan en önemli gruplardan biri de 17. yüzyılın ortalarına kadar süren İznik sıraltı tekniği ile yapılmış kırmızı çinilerdir. Kullanılan 7 renk içinde hafif kabartmalı domates kırmızısı dönemin en özgün rengidir. Bunun dışında mavi, beyaz, lacivert, firuze, yeşil ve siyah renkler kullanılmıştır.
Osmanlı Dönemi’ne ait çiniler İznik Yeşil Camii, Bursa Yeşil Camii ve Türbesi, Bursa Muradiye Camii, İstanbul Mahmut Paşa Türbesi, Edirne Muradiye Cami, Edirne Şah Melek Paşa Camii, Yavuz Sultan Selim Camii ve Türbesi, Haseki Medresesi ve Topkapı Sarayı Çinili Köşk’te görülmektedir. İznik Yeşil Camii minaresi Selçuklu mozaik geleneğini yaşatmaktadır. Firuze ve yeşil tonları ile süslenen minare renk açısından Selçuklu dönemine göre daha zengindir. Mozaik çini Bursa Yeşil Camii ve Türbesi, İstanbul Mahmut Paşa Türbesi ve Topkapı Sarayı Çinili Köşk’te pencere ve kapı kemeri, eyvanlar gibi eğik yüzeyli mimarlık öğelerinde renkli sırlı tekniği ile birlikte kullanılmıştır.

Osmanlı’da en parlak dönemini yaşayan Çini Sanatı, saray nakkaş hanesinde de yeni motifler geliştirilerek üretilmiştir.