İnsan Genomunun Haritalanması

2003’te tamamlanan İnsan Genom Projesi, genomik bilim dalının ortaya çıkmasını, genetik materyalin geniş ölçekte anlaşılmasını sağlayan 13 yıllık muazzam bir çabaydı.

Proje tüm katılımcıları memnun etmeye yetecek bazı rakamlar ortaya koydu. Katılımcılar artık toplam insan gen sayısının yaklaşık 30.000 olduğunu; insan genomunun 3,164,7 milyon kimyasal nükleotid bazı (A, C,  ve G) içerdiğini; ortalama bir genin 3.000 bazdan oluştuğunu ama bu rakamların büyük oranda değişebileceğini öğrendiler. 2,4 milyon baz ile bilinen en büyük insan geni, normal kaslarda küçük miktarlarda bulunup, kas distrofisi olan kişilerde hiç bulunmayan yapısal protein “distrofin”di. Ayrıca hemen hemen bütün -yüzde 99.9- nükleotid bazlarının diziliminin tüm insanlarda aynı olduğu da anlaşıldı.

Elde edilen bilgilere rağmen, bazı eksiklikler de mevcut. Örneğin, keşfedilen genlerin yüzde 50’den fazlasının işlevi bilinmiyor. Genlerin tam sayısı ise hala tartışmalı. Ayrıca hastalıklarla ilişkilendirilen genler -diğer hastalıkların yanısıra, göğüs kanseriyle ve kas hastalığıyla ilişkili 30’den fazla gen- belirlenmiş olsa da, kalp ve damar hastalıkları, diyabet, artrit ve başka pek çok hastalığın gerisinde yatan DNA diziliminin ortaya çıkarılmasında zorluklar yaşanmaya devam ediyor.

Öte yandan, projeyle birlikte ortaya çıkan bazı etik, yasal ve toplumsal sorunlar da var. Örneğin, genom projesinin sonuçlarıyla ilgili etkinliklerden biri olan klonlamanın aslında çok geniş kapsamlı bir terim olduğunu anlamanın gereği proje tarafından ortaya kondu. Bilimcilerce geleneksel olarak “çeşitli yöntemlerle biyolojik materyalin çoğaltılması” anlamında kullanılan klonlama terimi, pek çok kişi tarafından, ünlü koyun Dolly veya hayali insan kopyalar gibi birtakım canlılar yaratma şeklinde algılanıyor. Teknik zorlukların yanısıra, klonlamanın insanın fiziksel ve zihinsel gelişimini ne şekilde etkileyebileceği konusundaki bilgi yetersizliği de düşünülünce, bu tür araştırmalara yönelik endişeleri anlamak zor değil.

Ancak genom projesiyle elde edilen bilgiler farklı bazı klonlama teknolojilerinde ve genetik ikizler üretmenin ötesinde amaçlarla da kullanılabilir. Örneğin, bazı genetik hastalıkların tedavisinde rekombinant DNA teknolojisinden ya da gen klonlamadan yararlanmak mümkün. Embriyon klonlama da dene, tedavi amaçlı klonlamanın hedefi ise insan embriyonları üretmek ve üretilen embriyonlardan, insan gelişimiyle ilgili çalışmalarda ve çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılabilecek kök hücreler elde etmek.

Genom projesi yöneticilerinin de belirttiği gibi, “Halihazırda karşılaşılan kamu politikası sorunlarına bilinçle yaklaşmanın ve mümkün olan en iyi kişisel kararları almanın yolu, klonlamanın çeşitli türleri hakkında genel bilgi sahibi olmaktan geçiyor”.