Bulutların Özellikleri ve Bulut Çeşitleri

Bulut Çeşitleri, Bulutların Özellikleri Nelerdir?

Bulutların Özellikleri ve Bulut Çeşitleri. Bulut, su damlacıkları, buz kristalleri ya da bunların karışımından oluşan, toprağa değ­meyen, gözle görülür kütle. Toprak düzeyinde ya da yakınlarında bulunan ince bulut katmanına ise sis denir.

Bulutlar, göreli olarak nemli olan havanın yükselmesiyle oluşur. Hava kütlesi yükselir­ken, üst düzeylerde egemen olan daha alçak basınçlar, bu kütlenin genişlemesine yol açar. Genişleme sırasında hava, sıcaklık çiylenme noktasının altına düşene kadar, çevresini saran havayla arasında ısı alışverişi olmaksızın (adyabatik süreç halinde) soğur ve sonuçta aşırı doymuş bir duruma gelir. O zaman, içerdiği fazla su buharı, yoğunlaşma çekirdeği denen, mikroskopik toz ve du­man taneciklerinin üstünde yoğunlaşır. Bu süreç hızla 0,01 mm’lik damlacıkların oluş­masına yol açar. Genellikle yoğunluğu santi­metre küp başına birkaç yüze varan bu damlacıklar, yağışsız bir su bulutu oluştu­rurlar. Bulutlar çoğunlukla, su damlacıkları ile buz kristallerinden oluşurlar; kristaller bulutun daha soğuk olan üst bölgelerinde egemendir.

Bulutlar yukarı doğru hareket eden hava akımlarının etkisiyle oluştuklarından ve varlıklarını sürdürdüklerinden, su damlacıklarının bu hava akıntılarının kaldırıcı etkisinden kurtularak Yer’e çisenti ya da yağmur biçiminde düşmeleri için çaplarının yeterli bir büyüklüğe ulaşması gerekir. Tek başına yoğunlaşma, damlacıkları çisenti oluşturacak bir boyuta bile getiremez. Çi­senti parçacıkları ve yağmur damlaları ya bulut damlacıklarının birleşmesiyle ya da buz kristallerinin bulutun daha sıcak bölge­lerine inerek erimeleri yoluyla oluşur.

Meteoroloji uzmanları bulutlan, öncelikle görünümlerine göre sınıflandırırlar. On ana bulut ailesi, bulundukları yüksekliklere göre, üç gruba ayrılır. 5-13 km arasındaki yüksekliklerde bulunan yüksek bulutlar, en yüksektekinden en alçakta olanına doğru sırasıyla sirrus, sirrokümülüs ve sirrostratustur. 2-7 km arasında bulunan orta bulut­lar altokümülüs, altostratus ve nimbostratustur. 0-2 km arasında bulunan alçak bulutlar ise stratokümülüs, stratus (katman bulut), kümülüs (kümebulut) ve kümülonimbustur.

Bulutlar, oluşmalarına yol açan hava hare­ketlerine göre de sınıflandırılabilirler. Bu sınıflandırma yönteminde dört ana tür var­dır: Havanın yaygın olarak düzgün bir biçimde yükselmesiyle oluşan katmanlı bu­lutlar; yaygın ve düzensiz çalkantıların ya da burgaçlı (türbülanslı) akışların oluştur­duğu katmanlı bulutlar; derine işleyen konveksiyon akımları sonucu oluşan küme bi­çimli bulutlar; havanın tepeler ve dağların üstüne yükselmesiyle oluşan orografik bu­lutlar (dağ bulutları).

Önemli ölçüdeki yağışlar, genellikle yal­nızca altostratus, nimbostratus ve kümülonimbus bulutlarından gelir. Gün boyu ya da daha uzun süren sürekli yağışları genellikle altostratus ya da nimbostratus türleri üretir. Çoğu durumlarda, kümülonimbus bulutla­ra, sık sık fırtına ya da tornado (kasırga) ile birlikte, sağanak, kar ya da dolu eşlik eder. Yalnızca buz kristallerinden oluşan yüksek bulutlar (sirrus, sirrostratus ve sirrokümü­lüs) kar oluşturabilirler, ama eğer alçaklar­da başka bulutlar yoksa, bu kar genelde toprağa ulaşamadan buharlaşırlar. Alt dü­zeylerde su damlalarından oluşan kalın bulutlar varsa, o zaman, yukarıdan inen kar taneleri daha ağırlaşır ve sıcaklık durumuna göre toprağa kar ya da yağmur biçiminde ulaşabilir. Stratus bulutlan çisenti oluştu­rur, kümülüs türü ise, özellikle tropik bölgelerde, sağanak yağışlara yol açar.

Bulutların izlenmesi hava tahminlerinde büyük öneme sahiptir. Örneğin gökyüzü, giderek kalınlaşıp altostratus bulutlarına doğru inen sinüs ve sirrostratus bulutlarıyla kaplı ise, ılıman enlemlerde yaklaşan bir sıcak cepheden, tropik bölgelerde ise hari­kandan kaynaklanan bir yağış çok yakın demektir. Nemli havada, güneş bulutların arasından parıldıyor olsa bile, kümülüs bulut­larının hızla kümülonimbusa dönüşmesi etkin fırtınaların yaklaştığını gösterir. Gö­ğün bulutlu olması günlük sıcaklık değişim­lerinin daha az olması sonucunu doğrurur. Akşam gökyüzü alçak bulutlarla kaplıysa, bu bulutlar bir örtü görevi yaparak gecele­yin sıcaklığın fazla düşmesini önlerler. Öte yandan akşam göğün açık olması hızlı soğumaya yol açar ve ertesi sabah çiy, kırağı hatta sis oluşmasına neden olur.